Sinds vorige week ben ik weer een novice. Een beginner. Niet gehinderd door enige muzikale voorkennis leer ik cello spelen. Een complexe vaardigheid, als je het mij vraagt. Gelukkig weet mijn docente hoe je van een novice uiteindelijk een expert maakt.
Tip 1: Vergeet jezelf
Een bekende valkuil voor inhoudelijk experts die zelf onderwijs ontwerpen is dat ze vergeten hoe het was toen ze nog echt een beginner waren. Mijn docente snapt dat gelukkig, en gaat helemaal terug naar de basis: kennismaken met het instrument. Hoe voelt dat, voor het eerst je lijf in de juiste positie brengen om de cello en de strijkstok correct te kunnen hanteren? Thuis ging ik online op zoek naar nog meer cello-oefeningen voor beginners. Wat bleek: de allersimpelste oefeningen bestonden uit bladmuziek met toonladders. Maar ik kan nog geen noot lezen! Een goede educatief ontwerper verplaatst zich dus eerst in de echte beginner, vooràl als hij inhoudelijk expert is.
Tip 2: Deel complexe vaardigheden op in kleinere deelvaardigheden
Een beginner heeft niets aan whole-task practice, zoals ook Merriënboer en Kirschner aangeven in hun boek ‘Ten steps to complex learning’. Gevorderden kunnen het spelen van rijke muziekstukken oefenen. Voor beginners is het nodig de taak op te delen in kleine onderdelen: de zogenaamde voorwaardelijke vaardigheden (‘prerequisite skills’). Je hebt ze nodig om de hogere, complexere, ‘echte’ vaardigheden aan te kunnen. Dus eerst met één hand de snaren zoeken. Tokkelen. Luisteren naar de afzonderlijke klanken. Dan de andere hand. Strijken over de afzonderlijke snaren. En luisteren. Pas later worden die vaardigheden gecombineerd.
Tip 3: Inoefenen van deelvaardigheden
Als je je voorwaardelijke vaardigheden niet beheerst, wordt het nooit wat. Mijn allereerste vijf minuten thuis oefenen was een happening, zowel voor mij als voor mijn lief. ‘Kijk, ik maak geluid met een cello! IK!’ Daarna was het alleen nog maar leuk voor mij. Eindeloos tokkelen. En luisteren. Tokkelen. En luisteren. De part-task practice was begonnen: essentieel om deelvaardigheden ècht te automatiseren.
Tip 4: Zorg voor succeservaringen
Ook ben ik in deze korte tijd al de grenzen van mijn self-efficacy tegen gekomen (het vertrouwen in eigen kunnen ten opzichte van een bepaalde taak), en heb ik weer eens mogen ervaren hoe die grenzen verlegd kunnen worden. Dit is wat Bandura, bedenker van de term, zelf zegt over het vergroten van self-efficacy:
“Successful efficacy builders [ …] structure situations for [people] in ways that bring success and avoid placing people in situations prematurely where they are likely to fail often.” (Bron)
Op het moment dat ik klanken op gehoor moest gaan opzoeken op de cello begon er een stemmetje te praten: ‘Nu gaan we het krijgen. Nu zal blijken dat ik volledig ongeschikt ben voor welk instrument dan ook. Dit kan ik niet’. Op minutieuze aanwijzingen van de docente, maar toch min of meer per ongeluk, vond ik de juiste toon. Ze maakte expliciet hoe ik dat gedaan had, waarna ik het zelf kon gaan proberen. Toen ik voorzichtig vroeg, ‘Is dit hem?’, en het antwoord was, ‘Ja! Je hebt hem!’, was ik een succeservaring rijker. Dat maakte dat ik thuis enthousiast ging oefenen in het vinden van de tonen. En nog meer succeservaringen opdeed.
Ja, bij deze docente bevalt mijn nieuwe status als novice me wel. En het houdt me scherp in mijn werk als educatief ontwikkelaar. Iedereen begint als novice. En met de juiste begeleiding wordt een novice uiteindelijk expert. Wat zijn jullie tips om van een novice een expert te maken?
Meer lezen:
Ten steps to complex learning
Bandura over self-efficacy